14 (Indro fa mingadona ny Farandro)

I14

0:00

/567.75

1×

VAO NANDINGANA NY VARAVARAM-PIANGONANA RABE dia feo ana trompetra no nitsena azy.

Gagagaga izy hoe inona sy avy aiza koa izany saingy teo no ho eo ihany dia hadinodiny ny mikasika an’ilay trompetra vao jambena ny masony. Nisy hazavana nitaratra tsy azony veroka hoe avy aiza — toy ilay feo ana trompetra ihany. Avy hatrany dia nanakona ny tarehiny tamin’ny tanany roa Rabe. Tsy masoandro ilay hazavana, tsy jirona fiarakodia, tsy jiroben-dampihazo fa hazavana hafa mihitsy nanavatsava rahona, nitaratra ny faritra nisy azy — teo an-tokotanim-piangonana.

Vetivety foana dia nanjavona ilay hazavana, toy ny nahatongavany ihany, tsy hainy hoe avy aiza, tsy hainy hoe nankaiza, dia maizin-kitroka ny tany aman-danitra.

Ny andro nefa vao tamin’ny 11:11.

Dia nanomboka nirehitra ihany koa ny fiarakodia nijanona teny amin’ny sisin’arabe. Nilelalela izaitsizy ny afo. Saika nirehitra avokoa ny trano rehetra teo Ambatonakanga.

Na ny biraon’ny JIRAMA na ireo trano nifanolobodirindrina azy na ny biraon’ny tafika an-dranomasina, eny, izay trano rehetra tazan’ny mason-dRabe saika nidedaka avokoa. Ny ampahatelony raha ny marimarina kokoa no may fa raha ny fahitany azy sahala ny tsisy tavela. Izay fiara nandalo, may may may ihany koa hany ka feon-kiakiaka sy feona trano lanin’ny afo no nanampy ny feon’ilay trompetra ary fofon-java-nidonaka no nameno ny orony.

Nihamafy ny feon’ilay trompetra.

Niandrandra Rabe. Mainty ngizina ny lanitra saron-drahona. Tazany ireo havandra tsy tamby isaina nirotsaka sy ireo vain’afo mihoson-dra. Nijaridina fotsiny Rabe, tsy nahahetsika fa nidanaka fotsiny nanoloana ny zavatra tazan’ny masony. Afo nandihy tetsy sy teroa, havandra sy vain’afo mihoson-dra nitontona sy nirefotra tetsy sy teroa. Poatoizay. Nahare zavatra nidoboka be izy tao aoriany. Nihoron-koditra Rabe. Nitodika tsimoramora, tsy sahy nanaiky ny zavatra tonga tao an-tsaina voalohany. Nihorohoro ny endriny, nisy taratr’afo nandihidihy tao anaty masony. Nitsonika ny fijeriny nitazana tsy nahita izay atao an’ilay tranovato fiangonana nirodana tanteraka teo ambany masony. Tao anatin’ny indray mipy maso monja dia lasa vato nivangongo sy vain’afo lehibe nihoson-dra sisa no tazan-dRabe. Tsy nahare kiakiaka na antsoantso akory izy. Vetivety loatra angamba ilay tranga. Vain’afo nihoson-dra iray tokana monja saingy lehibe dia lehibe kosa no nandrava ilay fiangonana ary mbola nijoalajoala teo anoloany teo ilay izy. Nikopakopaka ny afony, nitete tamin’ireo sisasisam-bato ireo ny rany. Tsy nisy noraisina intsony ilay fiangonana, tsy nisy nahatsiarovana azy afa-tsy ireo vatovato sy tilikambo nitrosona sy nitolefika tamin’ny tany no hany sisa tazana. Ny bozaka maitso nanodidina an-dRabe efa tapitra avokoa. Nivarahontsana Rabe tonga saina tampoka ny momban’ny reniny.

“Neny a ! Neny a !”, hoy izy sady nitambotsitra nandohalika tamin’ny tany izy no nigogogogo.

Kotsan-dranomaso ny tarehiny sady tsy te hino izy hoe inona ity mitranga. Nofafany tamin’ny tanan’akanjony ny ranomasony dia nanongo tena izy. Sao mba nofy manko, izany tsinona no lesona azony tamin’ireny sarimihetsika vahiny amin’ny tele ireny hoe rehefa misy tranga tsy mampino loatra dia manongo tena ka raha tsy marary hono dia ao anaty nofy ny dikan’izay ary raha marary kosa dia tena izy. Na taitra avy ao anaty nofy. Koa notsongoiny mafy àry ny sandriny. Dia nitaraina mafy izy nony avy eo. Nanaintaina ilay tsongo. Tonga saina izy hoe tsy nofy velively izao iainany izao fa tena izy. Vao mainka nigogogogo Rabe. Nipararetra. Nanampin-tsofina tsy te hahare intsony ny feon’ilay trompetra nilentika hatrany amin’ny atim-panahiny toa nandatsa azy. Tsy hitany izay natao. Fantany fa tsy nisy na inona na inona azony natao intsony ho an’ny reniny. Fantany fa maty ny reniny, maty niaraka tamin’ireo mpiara-miangona rehetra, maty niaraka tamin’i pasitera. Fantany tsara izany ary nandrirotra ny fony. Ny nitaritarika ny tongony nankeny amin’ny vavahady sisa no azony natao, niala ireo afo nirehitra tetsy sy teroa teo an-tokotanim-piangonana. Foana ny fijeriny. Nidiridiry nefa toa tsy nijery na inona. Sady niroso izy no nihanidedaka tao afarany ilay fiangonana. Tranomaizina nitazonana an-dRasalama nohelohina noho ny safidim-pinoany izy io taloha, tranoprinty namokatra kosa talohan’izay, sekoly nahabe voho talohan’izay ary foiben’ny akanga dia sy ny tanora nikorana sy ny vato nivangongo talohan’izany rehetra izany. Niverina vato nivangongo ilay izy, ary tsy ny tanora sy ny akanga dia no nikarenjy teo fa ny afo sy ny havandra nihoson-dra.

Nosokafan-dRabe ny vavahady, natosiny mafy dia mafy tamin’ny tanany roa, nodakany mihitsy satria somary nidrikina, dia lasa nivoaka izy. Akory ny firedaredan’ny fiara niantsona tao ivelany tao. Akory ny firedaredan’ilay 4L takisia nandalo teo anoloan-dRabe, nisosa nihemotra nankany nankany. 4L efa tamin’ny 1961 no niditra teto Madagasikara, ilay tazan-dRabe. 4L anisan’ny voalohany indrindra mihitsy. Tao Toamasina izy io no nentin’ny tompony voalohany tamin’izany, faly ery izy, nirehareha nitety tanàna nampaneno anjomara rehefa sendra olona fantany sady niravaka tsiky ny tarehiny. Nokolokoloiny fatratra, nodioviny isa-maraina, nanaterany mpianatra, isam-bolana entina any amin’ny garazy jerena sao misy olana, isan-taona rehefa tonga ny fialan-tsasatra entiny mitety an’i Madagasikara, dia nalahelo ny fony indray andro izay fa tsy maintsy niala an’i Madagasikara am-pikoropahana indray alina tany amin’ny taona 70 tany. Mbola manembona an’ilay 4L sy an’i Madagasikara hatrany izy mandraka ity ny androany na dia efa antitra aza ny tenany. Nony avy eo, nisy naka ilay 4L, tsy nahakolokolo loatra ilay tompony, tsy nodiovina raha tsy efa tena naloto be, tsy nentiny tany amin’ny garazy raha tsy efa nisy simba be, ary tsy hitan’ilay tao amin’ny garazy izay natao. Ka namidiny ny farany, nody nolokoiny tsaratsara dia sodoka ny mpividy tsy nahatsikaritra ny areti-mitaiza an’ilay 4L. Mpifankatia no nividy azy, mpivady vao, tiany dia tiany ilay 4L na dia nanondrana aza matetika, nanary an-dry zareo teny ankodahoda, tao anaty oram-baratra, tao anaty fitohanandalana, tany ambanivohitra, teny amorom-parihy fa tsy nahoany loatra, fiarany voalohany, tiany sady tsy foiny. Nahazo karatra ny zanany lahimatoa dia nomeny azy ilay 4L, indrisy fa mpiloka ilay zanany ka tsy ela dia tsy maintsy namidy ilay fiara nanefana trosan’olona. Nalahelo ny fon’izy mivady fa akory moa atao. Dia nanomboka teo ilay 4L no nataon’ilay nividy azy takisia, nokolokoloiny araka izay tratrany, maminy dia maminy, nitondra olona tsy hay isaina intsony tao anatin’ny taona maro dia maro. Tia nanonkon-dresaka ilay mpamily, lahy somary efa nahazo taona sariaka endrika tsy dia misy nify betsaka intsony teo anoloana fa dia mpivaniti-dava nefa. Tao ny resaka fiainana andavanandro, vidim-piainana, raharaham-pirenena, mpitondra fanjakana, mpanohitra, na tsy mitovy amin’ny firehan-kevitr’ilay mpandeha aza ny an’ilay mpamily, tsy niady hevitra na nanao resaka lava taria izy na sanatria nifamaly fa najaina hatrany ny hevitr’ilay mpandeha, eny, na tamin’ireny korontana nitranga tsy indray tsy indroa ireny aza. Nahay niaina ilay mpamily, tsy nisy toerana tsy nalehany raha mbola Antananarivo koa no Antananarivo. Taona vitsivitsy lasa izay no nandevenana azy tany amin’ny fasan-drazany, nijanona tao anaty torimaso ny fony, ary ny zandriny no nandimby azy. Ny zandriny izay soa fa nividy kafe tamin’ny mpivaro-mandeha iray no nitontona teo amin’ilay takisia ilay vain’afo nihoson-dra. Nirifatra nandositra ity zandriny, tsy noraharahiany hatramin’ny kasiketiny nilatsaka tamin’ny tany, tsy hita intsony izay tany nalehany fa ilay 4L, vakoky ny tantara kosa no nandalo teo ambany mason-dRabe niredareda izaitsizy hatreny amin’ny kodiarana efatra ka hatrany amin’ny varavaram-pitaratra nivoahan-delan’afo nihemotra tonga tany Antaninarenina tany angamba raha tsy nirefotra teo amin’ilay dabam-pako teo am-pitan’ny biraon’ny JIRAMA. Nipitika teny afovoan’ny arabe ny kodiarany anankiray dia nikodiadia tsy tazan-dRabe intsony hoe aiza no hiafarany, toy ilay mpamilin’ilay takisia nirifatra nandositra tsy hita izay tany nositrihany tamin’iny Lalana Ranavalona III an’Ambatonakanga iny.

15

Sakaiza akaiky dia akaikin’Andrianampoinimerina ity printsy Ratefinanahary ity, nankasitrahan-dRadama I fatratra sady zaodahiny rahateo, mpahay dipilomasia voalohany teto Madagasikara nanaitra ny mpanjaka an’i Angletera Georges V izay variana hoe hay tsy olon-dia izany mponina any Madagasikara

Le Blog de Mose NjoMose Njo